Max von Baden

Max von Baden
Pełne imię i nazwisko	Maximilian Alexander Friedrich Wilhelm von Baden
Data i miejsce urodzenia	10 lipca 1867 ; Baden-Baden, Wielkie Księstwo Badenii
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1929 ; Salem, Niemcy
	Kanclerz Rzeszy i premier Prus
Okres	od 3 października 1918; do 9 listopada 1918
Przynależność polityczna	bezpartyjny
Poprzednik	Georg von Hertling
Następca	Friedrich Ebert
	Pretendent do tronu Badenii
Okres	od 9 sierpnia 1928; do 6 listopada 1929
Poprzednik	Fryderyk II
Następca	Berthold von Baden
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Max von Baden^[1], Maksymilian Badeński, właściwie Maximilian Alexander Friedrich Wilhelm von Baden (ur. 10 lipca 1867 w Baden-Baden, zm. 6 listopada 1929 w Salem) – niemiecki polityk, książę, kuzyn i spadkobierca Fryderyka II Badeńskiego, wielkiego księcia Badenii. Przez krótki okres w 1918 roku pełnił funkcję kanclerza Cesarstwa Niemieckiego i premiera Prus.

Życiorys

Był synem księcia Wilhelma Badeńskiego (1829–1897) i księżnej Marii von Leuchtenberg (1841–1914). Po ukończeniu nauki w gimnazjum studiował prawo na Uniwersytecie Lipskim. W okresie studiów książę Maksymilian należał do co najmniej kilku korporacji, w tym do Suevia Heidelberg. Po studiach rozpoczął karierę wojskową w armii pruskiej. Ukończył ją w randze generała majora w 1911. Już wówczas był, po śmierci wielkiego księcia Fryderyka I, potencjalnym następcą tronu.

Przed I wojną światową uchodził za liberała. Po ustąpieniu, 30 września 1918, Georga von Hertlinga ze stanowiska premiera oraz jego rządu przyszedł czas na tworzenie kolejnego^[2]. Cesarz Wilhelm II zaproponował Maximiliana von Badena^[2]. W ówczesnej sytuacji militarno-politycznej wydawał się najlepszym kandydatem na fotel kanclerza. W jego programie było nawiązanie rozmów z przeciwnikiem oraz, póki Niemcy były jeszcze groźne, wynegocjowanie ustępstw dotyczących restauracji Belgii oraz przy rozmowach z Anglią^[3]. Już 4 października utworzony został rząd Maxa von Badena. Jako kanclerzowi przypadło mu w udziale wynegocjowanie warunków zawieszenia broni z aliantami w listopadzie 1918. Mimo że nie zgadzał się na sposób prowadzenia rozmów pokojowych przez członków sztabu generalnego, podjął się tej trudnej misji. 5 października za pośrednictwem Szwajcarii zwrócił się do prezydenta Wilsona z notą o rozpoczęcie rokowań w oparciu o czternaście punktów Wilsona^[2]. W jego rządzie po raz pierwszy znaleźli się przedstawiciele socjaldemokratów, z Friedrichem Ebertem i Philippem Scheidemanem na czele. Wysiłki rządu zmierzające do zawarcia rozejmu zostały zakłócone przez wybuch rewolucji na początku listopada. Max von Baden nakłaniał Wilhelma II do abdykacji w celu ocalenia instytucji monarchii, ten jednak odmawiał (mimo takich samych próśb ze strony Hindenburga). Ostatecznie Wilhelm II zrzekł się korony cesarza niemieckiego, pozostawiając sobie nadal tytuł króla pruskiego, co było niezgodne z konstytucją II Rzeszy. Max von Baden ogłosił więc detronizację cesarza i księcia koronnego Fryderyka (bez ich zgody) i ustąpił 9 listopada^[3] ze stanowiska na rzecz Friedricha Eberta. W tym momencie proklamowano republikę.

Książę Maksymilian spędził resztę życia na emeryturze, nie włączając się do działalności politycznej.

Odznaczenia

Do 1914^[4]^[5]:

Order Wierności (Badenia)
Krzyż Wielki Orderu Bertholda I (Badenia)
Krzyż Komandorski I Klasy Orderu Zasługi Wojskowej Karola Fryderyka (Badenia)^[6]
Krzyż Wielki Orderu Lwa Zeryngeńskiego (Badenia)
Order Orła Czarnego z łańcuchem (Prusy)
Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego (Prusy)
Wielki Komandor Orderu Królewskiego Hohenzollernów (Prusy)
Krzyż Honorowy I Klasy Orderu Książęcego Hohenzollernów (Hohenzollern-Sigmaringen)
Krzyż Żelazny I klasy (Prusy)
Krzyż Żelazny II klasy (Prusy)^[6]
Order Korony Rucianej (Saksonia)
Order Świętego Huberta (Bawaria)
Krzyż Wielki Orderu Korony (Wirtembergia)
Krzyż Wielki Orderu Ludwika (Hesja)
Krzyż Wielki Orderu Korony Wendyjskiej w rudzie (Meklemburgia)
Krzyż Wielki Orderu Ernestyńskiego (Księstwa Saskie)
Krzyż Wielki Orderu Alberta Niedźwiedzia (Anhalt)
Order Słonia (Dania)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana (Austro-Węgry)
Order Serafinów (Szwecja)
Order Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia)
Order Świętego Jerzego (Hanower)
Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Saksonia-Weimar)
Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Belgia)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Aleksandra (Bułgaria)
Krzyż Wielki Orderu Daniły I (Czarnogóra)
Medal Fryderyka i Ludwiki (Badenia)
Medal Pamiątkowy Złotego Jubileuszu Wesela Fryderyka I i Ludwiki (Badenia)
Medal Pamiątkowy Srebrnego Wesela Niemieckiej Pary Cesarskiej (Prusy)

Małżeństwo i rodzina

Maksymilian 10 czerwca 1900 poślubił w Gmunden księżniczkę Marię Luizę Hanowerską (1879–1948), córkę Ernesta Augusta II Hanowerskiego i Thyry Glücksburg. Para miała dwoje dzieci:

Marię Aleksandrę (1902–1944)
Bertholda (1906–1963).

Przypisy

↑ Max von Baden, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-12-26] .
↑ ^a ^b ^c Mann 2007 ↓, s. 356.
↑ ^a ^b Mann 2007 ↓, s. 357.
↑ Hof- und Staatshandbuch des Großherzogtums Baden. Karlsruhe: 1910, s. 1–2.
↑ Rangliste der Königlich Preußischen Armee und des XIII. (Königlich Württembergischen) Armeekorps für 1914. Berlin: 1914, s. 355.
↑ ^a ^b Odznaczenie widoczne na zdjęciu w infoboksie.

Bibliografia

Theodor Eschenburg: Prinz Max von Baden in: Die Republik von Weimar, Piper, München 1984
Golo Mann: Der letzte Großherzog. Frankfurt nad Menem: S. Fischer, 1973, s. 79–97.
Golo Mann: Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku. tłum. Andrzej Kopacki. Olsztyn: Borussia, 2007. ISBN 978-83-89233-34-9.
Erich Matthias: Die Regierung des Prinzen Max von Baden, Droste, Düsseldorf 1962.

Linki zewnętrzne

Biografia Maxa von Badena (niem.)

[PWN-1] Max von Baden, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-12-26] .

[CITEREFMann2007356-2] Mann 2007 ↓, s. 356.

[CITEREFMann2007357-3] Mann 2007 ↓, s. 357.

[kal1910-4] Hof- und Staatshandbuch des Großherzogtums Baden. Karlsruhe: 1910, s. 1–2.

[5] Rangliste der Königlich Preußischen Armee und des XIII. (Königlich Württembergischen) Armeekorps für 1914. Berlin: 1914, s. 355.

[zdj-6] Odznaczenie widoczne na zdjęciu w infoboksie.

[bezpartyjny-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ bezpartyjny

[Zentrum-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zentrum

[SPD-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ SPD

[DVP-10] DVP

[NSDAP-11] NSDAP

[CDU-12] CDU

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

Związek Północnoniemiecki (1866–1871) Bundeskanzler	Otto von Bismarck^[A] (1867–1871)
Cesarstwo Niemieckie (1871–1918) Reichskanzler	Otto von Bismarck^[A] (1871–1890) Leo von Caprivi^[A] (1890–1894) Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst^[A] (1894–1900) Bernhard von Bülow^[A] (1900–1909) Theobald von Bethmann Hollweg^[A] (1909–1917) Georg Michaelis^[A] (1917) Georg von Hertling^[B] (1917–1918) Max von Baden^[A] (1918)
Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska) (1918–1933) Reichskanzler	Friedrich Ebert^[C] (1918–1919) Philipp Scheidemann^[C] (1919) Gustav Bauer^[C] (1919–1920) Hermann Müller^[C] (1920) Konstantin Fehrenbach^[B] (1920–1921) Joseph Wirth^[B] (1921–1922) Wilhelm Cuno^[A] (1922–1923) Gustav Stresemann^[D] (1923) Wilhelm Marx^[B] (1923–1925) Hans Luther^[D] (1925–1926) Wilhelm Marx^[B] (1926–1928) Hermann Müller^[C] (1928–1930) Heinrich Brüning^[B] (1930–1932) Franz von Papen^[B] (1932) Kurt von Schleicher (1932–1933) Adolf Hitler^[E] (1933)
III Rzesza (1933–1945) Reichskanzler	Adolf Hitler^[E] (1933–1945) Joseph Goebbels^[E] (1945) Johann Ludwig Graf Schwerin von Krosigk^[E] (1945)
Republika Federalna Niemiec (1949–1990) i zjednoczone Niemcy (Republika Federalna Niemiec) (od 1990) Bundeskanzler	Konrad Adenauer^[F] (1949–1963) Ludwig Erhard^[F] (1963–1966) Kurt Georg Kiesinger^[F] (1966–1969) Willy Brandt^[C] (1969–1974) Helmut Schmidt^[C] (1974–1982) Helmut Kohl^[F] (1982–1998) Gerhard Schröder^[C] (1998–2005) Angela Merkel^[F] (2005–2021) Olaf Scholz^[C] (od 2021)

Pierwsi Ministrowie Elektoratu Brandenburgii	Eberhard von Danckelman
Ministrowie Stanu Królestwa Prus (1702–1802)	Johann Kasimir Kolbe von Wartenberg Heinrich Rüdiger von Ilgen Friedrich Wilhelm von Grumbkow Heinrich von Podewils Georg Dietloff von Arnim-Boitzenburg Karl Wilhelm von Finck und Finckenstein Friedrich Anton von Heynitz Friedrich Wilhelm von Arnim
Szef Ministrów Prus (1802–1848)	Christian von Haugwitz Karl August von Hardenberg Christian von Haugwitz Karl Friedrich von Beyme Karl August von Hardenberg Heinrich Friedrich Karl vom und zum Stein Karl Friedrich Ferdinand Alexander von Dohna-Schlobitten Karl August von Hardenberg Otto von Voß Carl Friedrich Heinrich von Wylich und Lottum Ludwig Gustav von Thile
Premier Prus (1848–1918)	Adolf Heinrich von Arnim-Boitzenburg Gottfried Ludolf Camphausen Rudolf Ludwig Cäsar von Auerswald Ernst von Pfuel Friedrich Wilhelm von Brandenburg Otto Theodor von Manteuffel Karl Anton von Hohenzollern-Sigmaringen Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen Otto von Bismarck Albrecht von Roon Otto von Bismarck Leo von Caprivi Botho zu Eulenburg Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst Bernhard von Bülow Theobald von Bethmann Hollweg Georg Michaelis Georg von Hertling Maximilian von Baden
Premier Prus (1918–1932)	Friedrich Ebert Paul Hirsch Otto Braun Adam Stegerwald Otto Braun Wilhelm Marx Otto Braun
Komisarz Rzeszy (1932–1933)	Franz von Papen Kurt von Schleicher Franz von Papen
Premier Prus (1933–1945)	Franz von Papen Hermann Göring